Soru:
Fitre sadakasının hükmü nedir? Bu konuda nisap gerekiyor mu? Çıkarılacak türler var mıdır ve eğer varsa, bunlar nelerdir? Eğer öyleyse, bunlar nelerdir? Ayrıca bir erkeğin, eşi ve hizmetçisi de dahil olmak üzere ailesi için fitre vermeye mecbur mu?
Cevap:
Fitre zekatı, her Müslüman için; çocuk veya yetişkin, erkek veya kadın, hür veya köle olması fark etmeksizin—farzdır.
İbn Ömer (radıyallahu anh)’den aktarıldığı üzere:
{فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ زَكَاةَ الْفِطْرِ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ عَلَى الْعَبْدِ وَالْحُرِّ وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى وَالصَّغِيرِ وَالْكَبِيرِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَأَمَرَ بِهَا أَنْ تُؤَدَّى قَبْلَ خُرُوجِ النَّاسِ إِلَى الصَّلاَةِ }
Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) fitre sadakasını, hurma veya arpadan bir Sa' olmak üzere köle-hür, erkek-kadın, büyük-küçük, her müslümana farz kıldı ve insanlar bayram namazına çıkma-dan önce fıtır sadakasının verilmesini emretti. [1]
Fitre için nisap miktarı yoktur. Ancak bir Müslümanın bir gün ve bir gece boyunca kendisine ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere yetecek kadar yiyeceği varsa, fitreyi kendi adına ve ailesinin—çocuklar, eş ve köleler—adına vermesi gerekmektedir.
Eğer hizmetçi ücret karşılığı çalışıyorsa, kendi fitresini kendisi vermeli. Ancak, işverenin bu fitreyi hayır olarak vermesi ya da fitrenin verilmesi için bir anlaşma yapılmışsa, hizmetçi fitresini vermeyecektir. Eğer hizmetçi bir köle ise, hadiste belirtildiği üzere, efendisinin onun fitresini vermesi gerekmektedir.
Fitre, o bölgenin temel gıda maddesinden olmalıdır; bu hurma, arpa, buğday, mısır veya başka bir şey olabilir. Bu, âlimlerin iki görüşü arasında en sahih olanıdır. Çünkü Rasulullah ﷺ bu konuda belirli bir tür belirtmemiştir. Ayrıca, fitre bir teselli unsurudur ve Müslümanın kendi temel gıdası dışında bir teselli yapması mümkün değildir.
Kaynak: İbn Baz'ın Fetvaları ve Makaleler Toplamı, cilt 14, sayfa 197, Tercüme: Ebu Davut Konyevi
[1] Sahih el-Buhari, "Zekat" bölümünde, "Fitre Sadakasının Farz Olduğu" başlığı altında 1503 numara ile rivayet edilmiştir., Müttefekun aleyh.
س: ما حكم صدقة الفطر، وهل يلزم فيها النصاب؟ وهل الأنواع التي تخرج محددة؟ وإن كانت كذلك فما هي؟ وهل تلزم الرجل عن أهل بيته بما فيهم الزوجة والخادم؟
ج: زكاة الفطر فرض على كل مسلم صغير أو كبير ذكر أو أنثى حر أو عبد؛ لما ثبت عن ابن عمر رضي الله عنهما قال: فرض رسول الله ﷺ زكاة الفطر صاعًا من تمر أو صاعًا من شعير، على الذكر والأنثى والصغير والكبير والحر والعبد من المسلمين. وأمر أن تؤدى قبل خروج الناس للصلاة[1]. متفق على صحته.
وليس لها نصاب بل يجب على المسلم إخراجها عن نفسه وأهل بيته من أولاده وزوجاته ومماليكه إذا فضلت عن قوته وقوتهم يومه وليلته.
أما الخادم المستأجر فزكاته على نفسه إلا أن يتبرع بها المستأجر أو تشترط عليه، أما الخادم المملوك فزكاته على سيده، كما تقدم في الحديث.
والواجب إخراجها من قوت البلد، سواء كان تمرًا أو شعيرًا أو برًا أو ذرة أو غير ذلك، في أصح قولي العلماء؛ لأن رسول الله ﷺ لم يشترط في ذلك نوعًا معينًا، ولأنها مواساة، وليس على المسلم أن يواسي من غير قوته.
مجموع فتاوى ومقالات ابن باز 14/197
[1] رواه البخاري في (الزكاة) باب فرض صدقة الفطر برقم 1503.